11.06.2008.
Procesi konsultativ për themelimin e KOMRA-së
Debati është hapur në Maj të vitit 2006, në forumin e Parë rajonal mbi mekanizmat e vërtetimit të fakteve për të kaluarën, që është organizuar nga FDH, QHD dhe Documenta. Deri në fund të Qershorit të vitit 2011 janë mbajtur 127 konsultime, shtatë forume rajonale dhe një ndërkombëtare për drejtësi tranzicionale. Në konsultime kanë marrë pjesë 6187 aktivistë të organizatave për të drejtat e njeriut, organizata të rinjëve, shoqata të familjarëve të viktimave, viktima të llogoreve, veteranëve/luftëtarëve, pastaj artistë, mësimdhënës, përfaqësues të kishave dhe bashkësive fetare, si dhe grupe tjera dhe shoqata të shoqërisë civile nga të gjitha shtetet trashëgimtare të RSFJ. Procesi konsultativ është zhvilluar në formë të debateve (diskutime publike) lokale, rajonale dhe kombëtare në grupe më të vogla dhe diskutime në temë të forumit, me 200 deri 300 pjesëmarrës. Në punime të forumit kanë marrë pjesë përfaqësues të shteteve dhe organizatave ndërkombëtare. Përkrahjen profesionale në këtë proces e kanë ofruar ekspert të TPNJ-së.
Procesi konsultativ është menduar si platformë publike për zërin e viktimave dhe grupeve civile mbi trashëgiminë e rënd të së kaluarës; si lobim aktiv dhe afrim i opinionit të gjerë dhe pushtetit për formim e KOMRA-së, Komisionet Rajonale për vërtetimin e fakteve të krimeve të luftës dhe shkeljet të tjera të rënda të drejtave të njeriut në territorin e ish RSFJ-së; po ashtu edhe si kanal i komunikimit për ndërtimin e propozimit të statutit të KOMRA-së.
Procesi konsultativ është përbërë nga 3 faza: së pari është diskutuar për nevojat dhe pritjet e viktimave në raport me trashëgiminë e rëndë të së kaluarës dhe mbi mekanizmat jashtëgjyqësor për vërtetimin e fakteve të krimeve të luftës. Më pastaj pjesëmarrësit, duke pasur parasysh përvojën e shoqërive tjera post-konfliktuoze dhe post-totalitare si dhe specifikat e luftërave në territorin e RSFJ-së së dikurshme, kanë paraqitur propozime, mendime dhe rekomandime për model të Komisionit Rajonal për vërtetimin e fateve për krimet e luftës. Në fazën e tretë, duke filluar nga Maji i vitit 2010, pjesëmarrësit kanë diskutuar për draft statutin e KOMRA-së, i cili në bazë të propozimit, mendimit dhe propozimit të pjesëmarrësve të procesit konsultativ dhe zgjedhjeve të suksesshme të komisioneve të vërtetës, kanë përbërë Grupin e ekspertëve të Koalicionit për KOMRA. Kanë rrjedhur konsultimet – mbi të gjitha me grupet civile të cilat kanë marrë pjesë në formësimin e modelit të KOMRA-së dhe pastaj edhe me juristë nga rajoni. Ka pasur diskutime të zëshme, frikë që disa qëndrime janë të papajtueshme, por në fund puna e përbashkët tre vjeçare ka mundësuar që me kompromis të arrihet deri te dokumenti i përbashkët. Kuvendi i Koalicionit për KOMRA me 26.03.2011 ka miratuar Propozim Statutin e KOMRA-së.
