Ljudske žrtve i mesta zatočenja 1991-2001, istraživanje

REKOM mreža pomirenja nastavlja sa dokumentovanjem ljudskih gubitaka i mesta zatočenja, s verom da će neki novi lideri razumeti da je u pitanju obaveza država, naslednica bivše Jugoslavije, da zajednički popišu 130.000 žrtava, onih koji su izgubili život, računajući i nestale, u ratovima u periodu 1991–2001. godine.

Od decembra 2019. godine, REKOM mreža pomirenja (bivša Koalicija za REKOM) nastavlja sa dokumentovanjem ratnih žrtava u političkoj klimi u kojoj više nema podrške lidera
i institucija za uspostavljanje međudržavne komisije za popis žrtava i ratnih zločina (REKOM). Protekle godine, naš fokus je bio na dokumentovanju ljudskih žrtava u ratu u Hrvatskoj, otmica i nestanaka na Kosovu i zatočeničkih objekata u BiH koji se navode u raznim izvorima, a nisu obuhvaćeni suđenjima pred MKTJ i domaćim sudovima, kao i na stvaranju evidencije zatočeničkih objekata čije je postojanje utvrđeno sudskim presudama.

Documenta je u protekloj godini svoje istraživanje sprovodila u Osječko-baranjskoj županiji, u kojoj je stradalo oko 2.100 osoba. Uzimanjem izjava od članova porodica i očevidaca i na osnovu saznanja iz druge ruke, prikupili su relevantne podatke o okolnostima smrti ili nestanku 1.391 žrtve.

U 2020. godini, Fond za humanitarno pravo (FHP) i Fond za humanitarno pravo Kosovo (FHPK) istraživanje ljudskih žrtava na Kosovu ograničili su na osobe nestale u periodu 1998–2000. godine, iz tri razloga: da bi podacima o svakoj pojedinačnoj nestaloj osobi demistifikovali političku priču o nestalima isključivo kao o broju etničkih žrtava, da bi javnost, kako u Srbiji tako i na Kosovu, podstakli na solidarnost i saosećanje sa porodicama svih nestalih, i da bi izvršili dodatni pritisak na institucije da obelodane lokacije masovnih grobnica i podatke o premeštanju tela. Rezultati istraživanja nedvosmisleno ukazuju na to da je osnovni razlog zašto se godinama ne smanjuje broj nestalih, posebno u slučajevima grupnih nestanaka, političke prirode – u vlasti u Srbiji su političke partije (SNS i SPS) koje skrivanjem masovnih grobnica štite od krivične odgovornosti generale VJ/MUP, članove SNS-a i SPS-a ili bliske tim partijama, u čijim su zonama odgovornosti za vreme NATO bombardovanja počinjeni masovni zločini, a na Kosovu je predsednik bio Hashim Taçi, koga su u novembru Kosovska specijalizovana veća optužila za ratne zločine.

Udruženje Tranzicijska pravda, odgovornost i sjećanje u BiH (TPOS) i Centar za demokratiju i tranzicionu pravdu (CDTP) mapiranjem evidencija o zatočeničkim objektima ustanovili su da više različitih izvora navodi da je za vreme rata u BiH postojalo oko 1.500 logora, zatvora i drugih zatočeničkih objekata u kojima su zatvarani civili i vojnici. Sudskim presudama je utvrđeno postojanje između 300 i 350 zatočeničkih objekata, među kojima su predratni zatvori, istražni zatvori, kao i razni javni i privatni objekti koji su pretvarani u zatočeničke objekte.

TPOS i CDTP su terenskim istraživanjem dodatno dokumentovali uslove u oko 300 zatočeničkih objekata koji su bili predmet suđenja pred MKTJ i domaćim sudovima, ali i postojanje još oko 200 zatočeničkih objekata koji nisu bili predmet suđenja za ratne zločine i uslove u njima. Uzimanjem izjava bivših zatočenika i sagovornika koji raspolažu relevantnim informacijama o zatočavanju civila, istraživači TPOS-a i CDTP-a su ustanovili da više od 100 objekata koji se u raznim izvorima navode kao mesta zatočavanja nisu bili zatočenički objekti nego su korišćeni za ispitivanje, u neke objekte su zatočenici dovođeni iz zatvora radi obavljanja prinudnih poslova, a neki objekti su se javljali pod dva ili tri različita imena.

Istraživanje Ljudske žrtve i mesta zatočenja 1991-2001. možete preuzeti OVDE.